De invloed van politiek op de energietransitie

We praten je graag bij over de financiering van de energietransitie. Want dát heeft nogal wat voeten in de aarde. We snijden relevante onderwerpen aan, samen met ervaren en beginnende investeerders, stakeholders en experts binnen het veld.

De energietransitie is niet rechtlijnig en de rol van de politiek is groot. Welke invloed heeft de politiek precies op de koers van de transitie? We vragen het Remco de Boer, zelfstandig energie-analist, publicist en podcaster in DuurzaamInvesteren de Podcast. Met zijn scherpe blik volgt hij al meer dan vijftien jaar de Nederlandse energie- en klimaatpolitiek. Hij schrijft regelmatig voor onder meer Het Financieel Dagblad en is bekend van de podcast Studio Energie, waarin hij wekelijks spreekt met bestuurders, politici en wetenschappers. In 2023 verscheen zijn boek Droomland: 25 jaar Nederlandse energietransitie, waarin hij laat zien hoe politieke keuzes, lobby en maatschappelijke krachten de koers van de transitie hebben bepaald.

Publicatiedatum: 26 August, 2025

Of beluister hier de podcast

Het resultaat tot nu toe

In de afgelopen decennia heeft de politiek de koers van de energietransitie grotendeels bepaald. Vaak met ambitieuze doelstellingen - denk aan het Energieakkoord uit 2013 - maar niet altijd met oog voor de uitvoerbaarheid. Het resultaat volgens de Boer? Een “droomland” vol goede bedoelingen, maar ook een netwerk dat piept en kraakt, oplopende energieprijzen en onzekerheid voor zowel bedrijven als beleggers.

De Boer benadrukt dat duurzaamheid weliswaar cruciaal is, maar dat leveringszekerheid en betaalbaarheid minstens zo belangrijk zijn. Juist die balans is de afgelopen jaren uit het oog verloren. Voor investeerders vertaalt dit zich in risico’s: subsidies die van de ene op de andere dag worden geschrapt, of markten die plotseling kantelen.

Stabiliteit voor investeerders
Wisselend en onvoorspelbaar beleid heeft een directe en vaak negatieve invloed op investeringen in de energietransitie. Investeerders accepteren onzekerheid tot op zekere hoogte, maar hebben wel behoefte aan stabiliteit om plannen te kunnen maken en kapitaal te alloceren. In Nederland is in de afgelopen decennia herhaaldelijk gebleken hoe politieke besluiten het investeringsklimaat ondermijnen: zo leidde het plotselinge besluit om subsidies op biomassa stop te zetten vrijwel direct tot sluitingen van fabrikanten.

Remco de boer: “Op het moment dat er ineens in de Kamer werd besloten om een bepaalde subsidie op biomassa te stoppen, of in ieder geval aan te kondigen dat die gaat stoppen, kreeg ik de maandag daarna al het bericht dat er sommige biomassa-ketelfabrikanten gingen sluiten of nu echt de deur dicht gingen doen. Het gaat soms zo snel.”

Zulke wispelturigheid maakt dat bedrijven en beleggers terughoudend worden, zeker in een internationale context waarin energieprijzen in Nederland en Europa al hoger liggen dan in de VS of Azië. Grote spelers als Dow en Shell heroverwegen daarom hun Europese activiteiten. Als Nederland aantrekkelijk wil blijven voor investeerders en de energietransitie wil versnellen, is een stabiel en voorspelbaar investeringsklimaat onmisbaar.

Remco de Boer: “Als je wilt dat er belegd wordt, als je wil dat investeerders er zin in hebben, dan moet je zoveel mogelijk proberen om daar een stabiel investeringsklimaat voor te organiseren.”

Politiek versus praktijk: de kaders en ambities
Volgens de Nederlandse Klimaatwet moet in 2030 de CO₂-uitstoot met 55% zijn verminderd ten opzichte van 1990, en in 2050 moet Nederland klimaatneutraal zijn. De politiek bepaalt deze doelen, meestal op basis van Europese afspraken en ambities. Met Prinsjesdag presenteert het kabinet het Klimaatplan waarin invulling wordt gegeven aan hoe de doelen bereikt gaan worden (Rijksoverheid).”

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) speelt een cruciale rol in het analyseren van de haalbaarheid van die politieke doelstellingen. In de Klimaat- en Energieverkenningen (KEV’s) brengt het PBL in kaart wat het effect is van vastgesteld en voorgenomen beleid.

Klimaat- en Energieverkenningen
De KEV 2024 laat zien dat Nederland met het huidige beleid (inclusief ‘geagendeerd’ beleid) richting een CO₂-reductie van 44–52 % in 2030 gaat, maar dat blijft onder het gestelde doel van 55 % (PBL). Beleidsmakers gebruiken de uitkomsten als input voor aanvullend beleid. Hoe dichterbij 2030 we komen, hoe kleiner het handelingsperspectief wordt, waardoor snel ingrijpen met maatregelen met direct effect (zoals gedragsbeïnvloeding of energiebesparing) steeds belangrijker wordt (PBL).

De Boer benadrukt hierbij dat duurzaamheid niet het enige criterium mag zijn: “Ik ben een grote fan van duurzaam, maar je moet duurzaamheid, leveringszekerheid en betaalbaarheid wel alle drie met elkaar in balans houden.”

Wat kan lobby doen?
De Boer: “Ik ben vrijwel iedere week in Brussel en dat is één groot lobby circus." Daar zit ongeveer iedereen. Daar zitten duizenden en misschien wel tienduizenden lobbyisten. Lang leve de lobby! Laat iedereen voor zijn belang opkomen en laat die daar ook open over zijn.”

De lobby rond de energietransitie is krachtig en speelt een grote rol, net zoals in veel andere domeinen van het openbaar bestuur. Vaak wordt gedacht dat vooral bedrijven en de fossiele industrie de toon zetten, maar juist milieu- en natuurorganisaties hebben de afgelopen jaren een sterk stempel gedrukt op het beleid in Den Haag. Waar fossiele lobbyisten regelmatig verzuchtten dat ze weinig meer voor elkaar kregen, wisten NGO’s het publieke sentiment succesvol te mobiliseren. Hun boodschap dat een schone, groene en duurzame toekomst aantrekkelijker is, was relatief eenvoudig uit te dragen en vond brede weerklank. Daarmee zijn zij uitgegroeid tot een minstens zo invloedrijke lobby als de traditionele energiebedrijven.

Ook PBL benadrukt dat burgerparticipatie essentieel is: draagvlak in de samenleving bepaalt uiteindelijk het succes van windparken, zonnevelden en regionale energieplannen. Een gedachtegoed dat DuurzaamInvesteren.nl met haar platform sterk ondersteunt.

Waar liggen de kansen
De Boer: “Er zijn mensen die heel erg pro-kernenergie zijn.Vooral de kleine kernreactoren, de SMR's, de small modular reactors. Ik heb recent nog een podcast in Manchester opgenomen met Rolls Royce, een van de partijen die daarin voorop loopt in ontwikkeling. Dus je ziet, als we het over Nederland hebben, dat daar veel pro-kernenergie is, ook als het om beleggen gaat.

Wat we vooral zien is dat we in Nederland, en ik denk in de hele EU, blijven inzetten op zon en wind. En daarbij moet de backup geregeld worden in batterijen. Of de opslag van ammonia, dat is eigenlijk een manier om groen waterstof om te zetten in ammonia in grote opslagtanks. Dus opslag van groene energie, dat is een belangrijke.

Maar ook bijvoorbeeld vraagsturing. De politiek zou heel graag zien dat veel meer bedrijven, als er veel aanbod is, meer gebruiken en als er minder aanbod is, minder. Dan hoor ik nu al een aantal fabriekseigenaren zeggen: 'maar dat kunnen we niet'. Sommige fabrieksprocessen zijn er goed op in te regelen, anderen niet. Dus daar zitten, denk ik, zeker in Nederland heel veel kansen.

En uiteindelijk zal het allemaal afhangen van wat er in Brussel gebeurt.”